Jak wydać książkę, czyli co powinien wiedzieć self-publisher. Wywiad z Rozpisani.pl
“Rozpisani są zdecydowanie po dobrej stronie mocy. Pomagamy w wydaniu książek, które sami chcielibyśmy czytać, a autorów, którzy się do nas zgłaszają, traktujemy partnersko, wspólnie pracując na sukces książki. Jesteśmy częścią Grupy PWN – profesjonalizm mamy w genach.”
Na nasze pytania o self-publishing odpowiedziała Agnieszka Sokołowska – menedżer w Rozpisani.pl.
Wywiad został przeprowadzony w ramach akcji “Przychodzi autor/ka do wydawnictwa“, w ramach której rozmawiamy z managerami projektów wydawniczych z tradycyjnych wydawnictw i tych, które pomagają Autorom wydać książkę samodzielnie.
Maszyna do Pisania: Zacznijmy od wyjaśnienia, na czym polega różnica między self-publishing a vanity publishing i w jakiej kategorii mieszczą się Rozpisani.pl?
Agnieszka Sokołowska: Zacznę od drugiej kategorii wydawnictw. Vanity publishing to pojęcie, które odnosi się do wprowadzania na rynek wydawniczy absolutnie wszystkiego, każdej formy twórczości pisarskiej, niezależnie od jej wartości literackiej, edukacyjnej czy artystycznej. Firmy usługowe działające w modelu vanity publishing (vanity press) realizują zlecenia wydawnicze, nie wnikając w rzeczywistą jakość utworu i jego szanse na rynku książki. Chcesz wydać przepis na bimber odnaleziony w piwnicy sąsiada i to w twardej oprawie? Pewnie! Masz opowiadanie, przy którym uśpisz nawet notariusza? Też wydamy! Tak właśnie traktowany jest „autor” u wydawców typu vanity.
Self-publishing to zmiana podejścia. Tutaj autor staje się wydawcą swojego utworu. Ta rola wiąże się z zaangażowaniem w proces wydawniczy, z koniecznością samodzielnego sfinansowania prac wydawniczych i odpowiedzialnością za przyjęte procedury redakcyjne, edytorskie, promocyjne i dystrybucyjne. Autor decyduje o każdym elemencie pracy nad książką: odpowiada za jej treść, za wygląd, oprawę i wszystkie kwestie techniczne związane z produkcją (wykonanie druku i/lub konwersji do formatów ebooka). Autor samodzielnie planuje i realizuje działania marketingowe, musi poznać specyfikę rynku księgarskiego, znaleźć kanały dystrybucji, nawiązać kontakty handlowe, zadbać o promocję. Self-publishing daje autorom ogromną swobodę działania, ale jego koszty – te finansowe i te związane z nakładami czasu i pracy – niejednokrotnie mogą okazać się zbyt wysokie, by móc samodzielnie realizować swoje wydawnicze plany.
Dlatego self-publishing stał się również polem działalności tradycyjnych wydawnictw, które posiadając odpowiednie zasoby, doświadczenie i know-how, wychodzą do autorów z ofertą usług wydawniczo-dystrybucyjnych. Autor pozostaje niezależnym wydawcą swojej publikacji, jednak część prac związanych z wydaniem czy dystrybucją książki może zlecić doświadczonym partnerom. Rola firmy wspierającej self-publisherów nie może ograniczać się do bezkrytycznego drukowania wszystkiego, co przyniesie autor, bo takie podejście jest zaproszeniem do vanity publishing i z pewnością nie służy interesom autorów.
W Rozpisani.pl, swoją misję definiujemy jako profesjonalne wspieranie niezależnych wydawców, ale miano „wydawcy” zobowiązuje. Nie jesteśmy firmą świadczącą usługi vanity publishing i nie mamy takiej działalności w planach. Projekty, w które się angażujemy, traktujemy selektywnie. Jeśli tekst jest słaby i projekt nie rokuje, to nie proponujemy współpracy na siłę. Dbamy o najwyższą jakość redakcyjną i edytorską wszystkich książek, w których wydaniu uczestniczymy. Zdarza się, że maszynopis, który otrzymujemy, wymaga poprawek, czasem wielu. Tym właśnie zajmują się redaktorzy i korektorzy. My współpracujemy tylko ze sprawdzonymi. Poza solidnym opracowaniem językowym dbamy również o atrakcyjną oprawę książki, wykonujemy projekty okładek, dostarczamy materiały ilustracyjne, świadczymy kompleksowe usługi edytorskie. Książki mogą być drukowane w dowolnym nakładzie (już od jednego egzemplarza). Przygotowujemy również ebooki (wydania elektroniczne książek w formatach epub i mobi). Nasi autorzy w pakiecie z usługą wydawniczą otrzymują wsparcie marketingowe oraz dostęp do szerokiej dystrybucji. Klienci Rozpisani.pl mają gwarantowany całodobowy dostęp do swoich raportów sprzedaży, mogą na bieżąco monitorować zamówienia, a wypłaty z tytułu sprzedaży następują w cyklach comiesięcznych. Rozpisani są zdecydowanie po dobrej stronie mocy. Pomagamy w wydaniu książek, które sami chcielibyśmy czytać, a autorów, którzy się do nas zgłaszają, traktujemy partnersko, wspólnie pracując na sukces książki. Jesteśmy częścią Grupy PWN – profesjonalizm mamy w genach.
MdP: Czy self-publishing jest dla każdego?
AS: Zdecydowanie nie dla każdego, ponieważ nie każdy odkrywa w sobie talent pisarski, nie każdy uwierzy w siebie na tyle, by podzielić się swoją twórczością ze światem, nie każdy jest gotowy podjąć wysiłek związany z samodzielnym wydaniem swojej książki, włączając w to również konieczność pokrycia kosztów prac wydawniczych.
Jeżeli jednak mówimy o autorach, których motywacja jest na tyle silna, by podjąć wyzwanie pt. „Moja własna książka”, to self-publishing jest dla nich doskonałą opcją. Oczywiście zdecydowana większość piszących rozpoczyna swoją literacką przygodę od poszukiwania wydawcy, ale nie wszystkim ten plan się powiedzie, wówczas zaczynają rozważać inne możliwości, w tym self-publishing. Są też tacy autorzy, którzy od początku zakładają grę solo. Poza talentem pisarskim dysponują odpowiednim przygotowaniem i zapleczem, by wszystkie prace wydawnicze wykonać samodzielnie. Mogą mieć również pomysł na promocję i sprzedaż swojej książki. Zachowują pełną niezależność, a wszystkie zyski pozostają w ich rękach. Ale w self-publishingu możliwe są też inne rozwiązania… Wielu autorów pragnie się skupić wyłącznie na procesie twórczym, chcą pisać, a pozostałe aspekty pracy wydawniczej przykuwają ich uwagę w znacznie mniejszym stopniu lub traktują je wybiórczo, np. interesuje ich tylko okładka lub format książki. Autorzy, szanując swój czas i znając swoje możliwości, wolą zlecić korektę, redakcję, przygotowanie graficzne, skład czy druk komuś bardziej doświadczonemu. Podobna sytuacja dotyczy też promocji i dystrybucji. Wiele takich prac mogą wykonać wyspecjalizowane firmy, posiadające odpowiednie doświadczenie i wiedzę na temat branży wydawniczej. Dzięki partnerom, takim jak Rozpisani.pl, autorzy nie są skazani na w pełni samodzielne działanie i mogą mieć pewność, że ich książką zajmą się profesjonaliści.
Self-publishing na pewno nie jest ofertą dla kogoś, kto jest przekonany o swojej omnipotencji i nie rozumie, po co maszynopis jest oddawany do redakcji, bądź dlaczego okładka przygotowana w „paint’cie” przez syna sąsiadów została odrzucona przez redakcję. W vanity taka strategia przejdzie, u nas już nie. Self-publishing nie jest tylko drukarnią, gdzie autor przynosi „gotowy produkt” i mówi: „no to drukujemy!”.
MdP: Czy self-publishing to dobry pomysł na wydanie debiutanckiej powieści?
AS: W naszym katalogu mamy wiele debiutów. Mamy też autorów, którzy wracają do nas z drugim, a czasem trzecim i kolejnym tytułem. Udany debiut nie jest tylko domeną wielkich domów wydawniczych, za którymi stoją sieci sklepów, agencje reklamowe etc. Obserwuję polski rynek wydawniczy od lat i widzę, że coraz więcej mocnych debiutów ma miejsce właśnie w wydawnictwach self-publishing.
W Rozpisanych mamy wiele tytułów, które zostały bardzo dobrze przyjęte przez czytelników. Wysoką pozycję wśród naszych bestsellerów zajmują poradniki, np. z zakresu finansów, inwestycji, zarządzania czy profilaktyki zdrowia. Ta kategoria publikacji trzyma się w polskim self-publishingu szczególnie mocno. Wystarczy tu przywołać spektakularne sukcesy książek Michała Szafrańskiego czy Radosława Kotarskiego. Ale inne gatunki literackie również odnajdą się w self-publishingu. Niejedna powieść, wydana i dystrybuowana za naszym pośrednictwem, zyskała popularność i doczekała się dodruków. Mogę tu wyróżnić takie tytuły, jak „Zobaczyć Sorrento i umrzeć” Katarzyny Kwiatkowskiej, „Tożsamość nieznana” Karoliny Wójciak czy „Lila” Cezarego Krajewskiego.
MdP: Wiele osób ma dylemat: papier czy ebook?
AS: Pamiętajmy o tym, że koszt konwersji złamanego, gotowego do druku maszynopisu jest niewielki w porównaniu z całym kosztorysem wydawniczym. Rynek ebooków w Polsce i na świecie rośnie z każdym rokiem. Obserwujemy również, że wydawanie książek równolegle w formie drukowanej i elektronicznej w żaden sposób nie wpływa na zmniejszenie sprzedaży każdego z tych formatów. Oba wydania (papierowe i ebook) trafiają po prostu do innych grup odbiorców. Tradycyjny, papierowy format wciąż broni swojej pozycji na rynku, ale niektórzy czytają książki już tylko na czytnikach. Nie widzę powodów, dla których osoby wybierające te nowe formaty miałyby być pozbawione dostępu do jakiejś nowości wydawniczej. Wniosek – w tandemie zawsze raźniej. W Rozpisanych wspieramy konwersję do najpopularniejszych formatów epub, mobi oraz pdf.
MdP: Czy można wydać książkę bez wcześniejszej korekty i redakcji tekstu?
AS: Można, w każdym vanity. Internet jest pełen blogowych wpisów, jak to ostatnio czytelnik, czy czytelniczka, czytał książkę pełną błędów ortograficznych wydaną przez… i tu pojawia się tytuł, autor i nazwa wydawcy. No i cóż, tyle na temat drogi na skróty. Zostaje wstyd, żal i poczucie zmarnowanej szansy. Na jakość trzeba pracować! Owszem, trafiają do nas takie teksty, przy których redaktor czy korektor ma niewiele pracy, ale jeszcze nigdy nie mieliśmy książki, która nie wymagałaby absolutnie żadnego opracowania językowego, nawet po zapowiedziach od autora, że poprawiała ją już zaprzyjaźniona redaktorka, żona polonistka i zięć copywriter. Proces wydawniczy wymaga czasu oraz należytej staranności.
MdP: Jeśli autor zdecyduje się wydać książkę z Rozpisani.pl, to kto decyduje o ostatecznym wyglądzie książki?
AS: Zdecydowanie autor, ponieważ to on jest wydawcą swojej książki, ale zawsze doradzamy i staramy się przekonywać do najlepszych rozwiązań. Nie wymagamy od autora dyplomu z grafiki czy innych sztuk pięknych, szanujemy jego zdanie, jesteśmy otwarci na wszystkie sugestie, choć liczymy też na zaufanie, gdy wskazujemy na błędy w projekcie autorskim, np. te dotyczące braku spójności stylu i kompozycji książki.
MdP: A jak długo trwa wydanie książki i czy możliwy jest jej dodruk w późniejszym czasie?
AS: Standardowy czas pracy nad książką od dostarczenia maszynopisu do przekazania książki do magazynu to ok. siedem do dziewięciu tygodni, zdarzają się projekty bardziej wymagające, co wydłuża czas realizacji zamówienia. Dodruk jest zawsze kwestią otwartą, nasza drukarnia czeka na takie zlecenia. Mamy autorów, którzy zamawiają po dwa, a nawet trzy dodruki ze względu na dobrą sprzedaż.
MdP: Co decyduje o szansach komercyjnych książki?
AS: Tutaj istotne są dwie sprawy. Osobowość autora, w tym talent pisarski i umiejętność budowania zainteresowania wokół tematu książki. Druga sprawa to realny potencjał książki. Co mam na myśli? Jeśli książka jest szeroka tematycznie, napisana dobrym językiem, ma wyróżniającą okładkę i nietuzinkowy tytuł, to jest to więcej niż połowa sukcesu. Idealnie jest, gdy autor czuje, że promocja tytułu to także jego własna praca, czyli budowanie zaangażowania swoimi kanałami, w towarzystwie najbliższych znajomych, także tych wirtualnych, i tutaj niebagatelną rolę pełnią media społecznościowe. Żadna agencja reklamowa nie stworzy skutecznego virala bez zaangażowania ze strony autora.
MdP: Na jaką pomoc może liczyć autor przy wprowadzeniu swojej książki na rynek księgarski wspólnie z Rozpisani.pl?
AS: Rozpisani to część grupy PWN, podobnie jak OSDW Azymut ‒ jeden z gigantów dystrybucji książek w Polsce. Tytuły Rozpisanych praktycznie z automatu trafiają do tej sieci, przez co każdy jest widoczny w kilkuset księgarniach internetowych w kraju oraz może być dostępny na półkach tysięcy księgarń stacjonarnych zaopatrujących się u naszego dystrybutora. Azymut oferuje nam także wsparcie promocyjne. Wydawcy mogą korzystać z kilku kanałów komunikacji z bibliotekami i księgarniami, które zamawiają wybrane tytuły.
Klienci Rozpisani.pl otrzymują również wsparcie marketingowe ukierunkowane na czytelnika. Dział Marketingu PWN opracował katalog usług dedykowanych naszym autorom i aktywnie wspiera promocję nowości wydawniczych wprowadzanych na rynek przez Rozpisani.pl. Kluczem jest dzisiaj widoczność. Czytelnik chce wiedzieć jak najwięcej o książce, zanim ją kupi, zwłaszcza ten w sieci. Pomagamy autorom dotrzeć do ich przyszłych czytelników i fanów.
MdP: Działania promocyjne to ciężka praca. Co może zrobić autor, żeby jego książka została zauważona?
AS: Kochamy zaangażowanych autorów ☺. Warto zapraszać znajomych do czytania, udostępniać posty wydawnicze promujące tytuł, budować pozytywne emocje wokół książki, rozbudzać ciekawość czytelników, czy to samym tematem, czy najbardziej chwytliwym wątkiem albo kreacją głównego bohatera. Generalnie trzeba mówić, mówić, i jeszcze raz mówić o książce. Ta komunikacja może mieć różną formę, także niewerbalną. Tutaj ogrom możliwości daje nam internet. Musimy umieć przekazać ludziom, co jest mocną stroną naszej książki i dlaczego jej przeczytanie może zmienić coś w życiu czytelnika.
MdP: Czy to prawda, że książki z self-publishingu mają wyższe ceny niż te wypuszczane przez tradycyjne wydawnictwa?
AS: Odpowiem krótko. Nieprawda.
MdP: W takim razie, jak ustalić właściwą ‒ i mamy tu na myśli najkorzystniejszą dla autora i atrakcyjną dla czytelnika ‒ cenę książki czy ebooka?
AS: Strategia cenowa to ważny aspekt zamykania produkcji książki. W idealnym świecie sprzedaż średniego nakładu powinna przynieść zwrot z inwestycji. Jednak bywa z tym różnie. Szacując przyszłe zyski, łatwo jest też przestrzelić cenę i wpaść w pułapkę (no dlaczego nikt nie kupuje mojej książki?), choć oczywiście z wysokiej ceny zawsze można zejść różnymi rabatami. Dzisiaj bardzo rzadko książka jest sprzedawana w cenie okładkowej. Księgarze prześcigają się w ustalaniu upustów dla swoich klientów. Pojedynek na rabaty jest szczególnie widoczny w księgarniach internetowych. Ale wracając do pytania… Przy ustaleniu ceny książki należy brać pod uwagę wiele czynników. Z jednej strony uwzględniamy koszty wydawnicze, wysokość nakładu i tym samym prognozowaną sprzedaż oraz warunki handlowe, czyli rabaty dla dystrybutorów i honorarium autorskie. Z drugiej strony nie można zapomnieć o analizie konkurencji – na pewno powinniśmy być zorientowani w cenach podobnych/konkurencyjnych propozycji wydawniczych, które już są lub w najbliższym czasie będą dostępne na rynku.
Współpracujący z nami autorzy mają możliwość zmian cen swoich książek nawet już po podpisaniu umowy dystrybucyjnej i wprowadzeniu książki do księgarń. Nowa cena będzie obowiązywała od kolejnego miesiąca. Oczywiście, w zależności od decyzji autora-wydawcy, może to być zmiana w dół lub w górę. To rozwiązanie powoduje, że ustalenie ceny książki na etapie procesu wydawniczego nie wywołuje nadmiernego stresu. Tę decyzję można zawsze skorygować na kolejnych etapach naszej współpracy.
MdP: Jak wygląda rozliczenie honorarium autorskiego?
AS: W Rozpisani.pl każdy autor otrzymuje dostęp do codziennych raportów sprzedaży. Wgląd w historię zamówień jest zapewniony w umowie dystrybucyjnej i jest to możliwe dzięki odpowiednio zaplanowanej funkcjonalności kont autorów na naszej platformie (Strefa Autora po zalogowaniu). Rozliczenie sprzedaży odbywa się w cyklach comiesięcznych. Maksymalnie w ciągu 15 dni od zakończonego miesiąca sprzedaży autorzy otrzymują rozliczenie, które stanowi podstawę do wypłaty wynagrodzenia (podsumowanie przychodów za miniony miesiąc). Autorzy prowadzący własną działalność gospodarczą wystawiają nam faktury i sami rozliczają się z zobowiązań podatkowych, natomiast osobom fizycznym wpłacamy wynagrodzenia na konto, odprowadzając w ich imieniu należne zaliczki na podatek dochodowy. Na etapie podpisywania umowy każdy autor wypełnia odpowiednie formularze, w których zgłasza, czy do współpracy przystępuje jako firma, czy jako osoba fizyczna.
MdP: Jak rozliczać się ze sprzedaży swojej książki? Czy self-publisher ma obowiązek być zarejestrowanym płatnikiem VAT?
AS: Autorzy, którzy zdecydują się na wydanie własnej książki w celach komercyjnych, czyli wprowadzają ją do sprzedaży, muszą z tego tytułu odprowadzić należny podatek dochodowy. Przy tego rodzaju działalności twórczej (działalność artystyczna, literacka) autorzy mają prawo uwzględnić wyższe koszty uzyskania przychodu. Przy prawach autorskich koszty uzyskania przychodu są zryczałtowane i wynoszą 50%. Oznacza to, że dochód do opodatkowania to połowa przychodu uzyskanego ze sprzedaży książki. Podatek dochodowy do odliczenia od tej podstawy to 18%. Osoby, które wydają i sprzedają swoje książki samodzielnie, odpowiadają za naliczanie i terminowe odprowadzenie podatku do urzędu skarbowego. Jeżeli taka sprzedaż prowadzona jest za pośrednictwem wyspecjalizowanych firm, to wówczas te firmy odprowadzają za autorów podatek dochodowy, a na koniec roku podatkowego wystawiają dla każdego z autorów deklarację PIT-11. Dane zawarte w PIT-11 należy później wpisać w odpowiednie rubryki swojego rocznego zeznania podatkowego. Tam również autorzy wykazują koszty poniesione na wydanie książki.
Odnosząc się do drugiej części pytania, muszę podkreślić, że kluczową kwestią jest to, w jaki sposób sam autor postrzega swoją działalność wydawniczą, czy traktuje wydanie książki jako czynność raczej incydentalną, czy jako swoją przyszłą działalność zawodową. Jeśli pisanie, wydawanie i sprzedaż książek zaczyna mieć charakter regularny, zorganizowany i ciągły, to podlega obowiązkowi rejestracji jako działalność gospodarcza. Punktem odniesienia powinna tu być ustawa o podatku dochodowym, a zwłaszcza art. 5, art.10, art.13 i art.18.
Z naszych doświadczeń i obserwacji rynku self-publishingu wynika, że zdecydowana większość piszących podchodzi do pomysłu samodzielnego wydania swojej książki dość ostrożnie. Autorzy chętnie korzystają ze wsparcia profesjonalnych wydawnictw, znaczną część obowiązków wolą zostawić bardziej doświadczonym, a przystępując do pracy nad pierwszą książką – jeżeli nie prowadzą działalności gospodarczej – na pewno nie rozważają założenia firmy wydawniczej. Zdecydowana większość autorów z zadowoleniem przyjmuje również informację, że nawiązując współpracę dystrybucyjną z partnerami, takimi jak Rozpisani.pl, nie będą zmuszeni do samodzielnego odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od sprzedaży swoich książek. Oczywiście, jeżeli ktoś jest już zarejestrowanym płatnikiem VAT, wówczas rozszerzenie kodów PKD o działalność wydawniczą jest prostą formalnością, ale rozumiem, że pytanie dotyczyło osób, które nie wiążą planu wydania książki z koniecznością założenia działalności gospodarczej. Jeżeli mielibyśmy spojrzeć tylko na naszych klientów, to około 85% autorów self-publishingowych stanowią osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej.
MdP: I ostatnie pytanie: czy w ciągu roku jest taki moment, kiedy najlepiej oddać swoją książkę w ręce czytelników?
AS: Sezony książkowe nie są sezonami na owoce czy warzywa. Mamy tę przewagę, że jest wiele okazji do wydania książek w ciągu roku. Dobry jest początek roku, czy wiosna, kiedy w kraju odbywa się mnóstwo festiwali literackich, a czytelnicy poszukują ciekawych nowości książkowych, czy też po prostu dobrych inspiracji. Jeśli autor napisał poradnik, kryminał lub lekką powieść z wątkiem romantycznym, to są to tytuły, które czytelnik chętnie zabiera na urlop, więc warto wstrzelić się w sezon wakacyjny. Wrzesień również może być dobrym momentem na premierę, bo wracamy wtedy do codzienności po wakacyjnych urlopach, podobnie okres jesienno-zimowy, gdy wielu z nas myśli o świętach i prezentach, a przypomnę, że książki od lat przodują w kategorii pomysłów na prezent. Wszystko zależy od tematu książki i tego, kto jest jej odbiorcą. To ważne, aby kończąc pisanie książki, mieć wizję, kto po tę książkę może i powinien sięgnąć. Wtedy rozmowy z partnerami wydawniczymi i dystrybucyjnymi nabierają rozpędu i łatwiej jest wybrać właściwy termin premiery oraz nakreślić najlepszy plan promocji. W self-publishingu ostateczną decyzję zawsze podejmuje autor. My dzielimy się swoim doświadczeniem i najlepszą wiedzą.
MdP: Dziękujemy za rozmowę. 
AS: Bardzo dziękuję.
Rozpisani o sobie
Rozpisani.pl to portal i oferta self-publishingu dla niezależnych autorów – innowacyjny i jedyny taki na rynku projekt Grupy PWN.
Pomagamy autorom wydać własną publikację i wprowadzić ją na rynek księgarski. Książkę można wydać już w ciągu sześciu tygodni. W self-publishingu twórcy zyskują dużą niezależność. Zachowują prawa autorskie do swojej publikacji, kontrolę nad zawartością i projektem książki, decydują o jej cenie. Atutem oferty jest też atrakcyjne honorarium – znacznie wyższe niż w tradycyjnych kontraktach wydawniczych – oraz stały dostęp do wyników sprzedaży i prosty system comiesięcznych rozliczeń.
